Een dagje smeden en een avondje weer...

Lieve mensen,

Afgelopen 5 juni heb ik een workshop staalsmeden gedaan in Huizen. Omdat er in molens ook veel smeedwerk zit heb ik besloten om daar ook een stukje aan te wijden in m'n weblog.

In april was de Algemene Ledenvergadering van het GVM, werd gehouden in de Botterwerf te huizen. De Botterwerf is houten loods waar vroeger botters werden gebouwd en onderhouden, tegenwoordig kun je de loods huren voor evenementen.

De Botterwerf te Huizen. Geheel rechts de smidse... (www.vuurspetters.nl)

Naast de botterwerf staat een smidse waar we na de vergadering ook even binnen hebben mogen kijken. Zoals jullie weten werk ik bij en ijzergieterij en al dat gloeiende metaal blijft boeien. Thuis ben ik even gaan googelen en het bleek dat er ook workshops werden gegeven. Vuurspetters, Dochter van de Smid organiseert deze in samenwerking met het het NGK, het Nederlands Gilde van Kunstsmeden. Ik heb me voor een workshop opgegeven en 5 juni was het dan zover.

Op m'n bromtolletje reed ik binnendoor naar Huizen. Het was zwaar bewolkt maar de temperatuur was goed. Ongeveer een kwartier voordat ik aan zou komen begon het behoorlijk hard te regenen en als een verzopen hond kwam ik aan bij de smidse. Ik werd daar hartelijk ontvangen door Dirk en Annelied van Dijk, vader en dochter. Annelied beheert de smidse, ze heeft het vak van haar vader geleerd en ze is op dit moment de 5e generatie die het vak uitoefent in de familie. Beide waren al bezig met het voorbereiden van de dag. Hier en daar brandden al wat kolenvuurtjes. Er waren ook al andere deelnemers aanwezig dus even handjes schudden tijdens een voorstelronde.

Na de koffie en de koek, toen de laatste deelnemers binnen waren, werden we als groep bij elkaar geroepen en werd er uitgelegd wat we die dag gingen doen. Een aantal van de deelnemers zouden een mes gaan smeden en de rest van de groep zou een kandelaar gaan maken. Dirk en Annelied legden uit hoe de smidsvuren werken.

Annelied legt e.e.a uit... (www.vuurspetters.nl)

Het is een roostertje waaronder een luchtpomp hangt te draaien. Op het rooster liggen dan de kolen te gloeien. Met een schuif kun je de luchttoevoer wat knijpen zodat je de temperatuur van het vuur kunt regelen. Die temperatuur moet je niet te hoog laten worden want dan kan het staal verbranden. Het wordt dan zo heet dat het ijzer reageert met de lucht waardoor je ijzeroxide krijgt. IJzeroxide is een bros goedje waar niets meer aan te smeden valt, je slaat het dan als stukken uit elkaar. Ook werd er uitgelegd hoe je je vuur aan de gang moet houden. Onder de vuren staan bakken met kolen. Als de kolen bij je vuur op dreigen te raken dan gooi je met een schepje weer wat kolen achter het vuur.

De smidsvuren loeien! (www.vuurspetters.nl)

Zijn je kolen bij het vuur dan bijna op dan trek je de kolen die achter het vuur liggen met een pook over het vuur heen, het moet een "molshoopje" worden waar je dan je ijzer in kunt steken.
Elk vuur heeft een eigen aambeeld en per vuur werkten twee personen, ik mocht die dag werken met Edo. Edo werkte toevallig bij een klant van de gieterij dus er was gespreksstof genoeg.

Nadat er over veligheid gesproken was werden de schorten, brillen en het gereedschap uitgedeeld en werden we in twee groepen verdeeld. Annelied zou het maken van de kandelaars begeleiden en Dirk de messenmakers. We begonnen met een simpele oefening die Dirk ons uitlegde. Hij legde ons uit hoe we een mooie punt konden smeden aan een stukje vierkant stafmateriaal. Je brengt het in het vuur op de juiste temperatuur, pakt het met een tang uit het vuur en met de hamer begin je dan het uiteinde van de staf te bewerken. Na elke klap moet je de staf een kwart slag draaien zodat bovenkant en zijkant van de staf afgeschuind worden tot een punt.

Dirk deed het voor en met een paar flinke klappen had hij een mooie punt aan de staf gesmeed. nadat je een mooie punt had moest je het metaal nog eens verwarmen en daarna met een speciale beitel op het ambeeld de punt er af kappen. Je hield dan weer een mooi stukje vierkant over waar je weer een mooi puntje aan kon smeden.

Dat zag er erg eenvoudig uit dus dat kan ik ook! Dacht ik.... Dat viel toch zwaar tegen! Ten eerste moet je leren om je vuur onder controle te hebben, niet te heet wand dan verbrandt het staal. Uiteraard ook niet te koud want dan duurt het te lang voordat het staal op temperatuur is.
Voordat we dat onder de knie hadden kostte dat al aardig wat puntjes die we hadden laten verbranden. Ook het smeden van zo'n simpel puntje vergde toch enige oefening. Dirk kwam even langslopen en hij vond dat we mooie puntjes gesmeed hadden. Nu gaf hij ons de opdracht om van die vierkante punten een mooie ronde punt te smeden. Ik moet zeggen, dat lukte aardig.

Na ruim een uurtje prutsen en een puntje of 5 verder was het tijd voor koffie. En daar waren de meesten wel aan toe want bij vrijwel iedereen droop het zweet van de gezichten.

Na de koffie legde Dirk ons uit hoe je van een stukje platte strip een mooi lemmet kon smeden. En ook nu zag het er weer bijzonder eenvoudig uit. Echter, ik kad m'n lesje wel geleerd dus ik onderschatte het niet.

Het stripje wat we kregen was een mm of 3 dik dus je moest goed oppassen dat het niet te snel te heet werd, omdat het materiaal zo dun is wordt het erg snel warm en het risico op verbranden is nu natuurlijk wel erg groot.

Na wat prutsen had ik toch een mooi lemmet gesmeed. Ik legde het weer in het vuur om het af te werken en pakte even een fles water uit m'n tas. Dat had ik beter niet kunnen doen want daardoor had m'n lemmet te lang in het vuur gelegen, hij was helemaal verbrand... Geen probleem, dit was maar een oefening, na de lunch zouden we voor het echie gaan smeden.

De strip had nog een uiteinde dus ben ik opnieuw begonnen met het smeden van een lemmet en dat ging weer niet onaardig.

Om me heen zag ik verschillende lemmeten ontstaan, de ene had een recht lemmet met een scherpe punt en twee snijkanten, de ander had een gebogen lemmet met stompe punt en één snijkant. En zo gaf iedereen op z'n eigen manier vorm aan zijn of haar mes.

Na deze oefening was het tijd voor de lunch welke bestond uit soep, broodjes en de nodige zuivelproducten. Buiten was het inmiddels droog. Het was nog steeds erg grijs maar de temperatuur was goed. We hebben daarom wat banken en tafels buiten gezet. Deze stonden wel pal onder de schoorsteen en de wind kwam wat naar beneden zodat het er "heerlijk" naar kolen rook. Maar dat mocht de pret niet drukken.

Na de lunch zouden we dan echt aan ons mes beginnen. We kregen nu een dikkere strip welke we moesten aftekenen, Dirk liet ons zien hoe dat moest en welke maten we moesten aanhouden.

Het was de bedoeling dat de ene helft van de strip tot lemmet gesmeed zou worden, de andere helft zou dan het heft worden.

Het heft moest over de hele lengte (totaan het lemmet) gekloofd worden, Dirk liet ons zien hoe je dat doet. Kloven doe je door het ijzer goed warm te maken. Daarna word er door één smid een speciale kloofhamer op de afgetekende lijn gezet. De andere smid geeft daarna met en zware smidshamer een flinke klap op de kloofhamer waardoor het scherpe deel van de kloofhamer in het zachte ijzer dringt. Dirk vertelde ons dat je de snijkant iets schuin op het ijzer moet zetten zodat deze a.h.w. als een schaar gaat snijden. na elke klap verplaats je de kloofhamer een klein stukje en zo werk je het hele heft af. Het lukt niet om in één keer het ijzer te kloven. Dus, het ijzer opnieuw verwarmen en dan de andere kant ook kloven. Als de kloofhamer bijna door het materiaal is dan moet er een zacht plaatje staal onder het werkstuk gelegd worden zodat de snijkant van de kloofhamer niet direct het aambeeld raakt, de kloofhamer kan dan bot worden en je slaat dan putten in het aambeeld. Ook drukte Dirk ons op het hart dat we de kloofhamer regelmatig moesten koelen. Door het vele gebruik kan deze erg warm worden waardoor de snijkant zacht wordt en kan vervormen.

Dirk doet het "even" voor... (www.vuurspetters.nl)

Door het kloven had het heft nu twee pootjes die erg vervormd waren. Deze moesten dan weer zodanig gesmeed worden dat de pootjes weer een mooie vierkante doorsnede kregen. Daarna moesten de pootjes rond gesmeed worden en moest er aan beide uiteinden een mooi puntje aan gesmeed worden. Vervolgens werden beide pootjes tegen elkaar aan gesmeed en werden deze aan het uiteinde aan elkaar gelast zodat de pootjes niet meer konden wijken. Als laatste werd dan het tweedelige heft goed heet gemaakt en werd het (gelaste) uiteinde in een bankschroef gezet. Daarna werd het lemmet met een tang vastgepakt en rond gedraaid zodat beide pootjes om elkaar heen draaiden en een mooie spiraalvorm ontstond.

Dit zou de bedoeling moeten zijn... (www.vuurspetters.nl)

Dat klinkt allemaal mooi maar we moeten het toch maar even doen.

De messenmakers kregen allemaal een dikke strip staal en daar gingen we.

Nadat de strip had afgetekend legde ik de strip in het vuur om de boel op te warmen. Ik smeedde een mooi lemmet aan m'n stukkie ijzer, ik koos voor een gebogen lemmet.

Het lemmet had ik redelijk snel voor elkaar en het zag er nog leuk uit ook. Ook Dirk kon het wel waarderen. Nu moest het heft gekloofd worden en daar had ik m'n "smeedmaat" Edo voor nodig. Ik had het heft goed warm gemaakt en trok het uit het vuur. Edo zette de kloofhamer op de juiste plek en ik gaf er een flinke ram op. Edo verplaatste de kloofhamer steeds een beetje en ik bleef rammen. Toen het ijzer kersrood was geworden stak ik het weer in het vuur. Daarna even de andere kant kloven, dat ging redelijk vlot! Nu de pootjes spreiden en ze eerst mooi vierkant smeden en daarna rond met een puntje. Het eerste pootje ging goed, nu het tweede pootje.

Terwijl m'n "mes" lag op te warmen vroeg één van de andere deelnemers of ik haar wilde helpen. 'Tuurlijk, ik ben de beroerdste niet. Dat helpen duurde echter iets te lang. Ik haalde m'n mes uit het vuur en er bleek één pootje voor de helft verbrand te zijn! Tja, dat krijg je als je je medemens een handje helpt. Het mes zoals het hierboven is afgebeeld kon ik wel vergeten, geen wokkel als mesheft!

Ik besloot daarom om maar wat anders creatiefs te doen met het heft. Het korte pootje maakte ik warm en smeedde ik om het lange pootje heen. In het uitstekende deel van het lange pootje heb ik een mooie haak gesmeed. Kon ik m'n mes mooi ophangen! En niemand anders had zo'n mes als ik! Of het een praktisch mes is laat ik in het midden...

M'n "kunstwerk"...

Zo rond half 4 waren Edo en ik klaar met onze messen en mochten we even "vrij smeden". Edo heeft van een stuk plat materiaal noch een mooei kachelpook gemaakt. Ik heb vroeger op school ook ens een mooie kandelaar gemaakt met een mooi getordeerd tussenstuk. Ik probeerde dat tussenstuk nog eens te maken maar dat was toch net even teveel werk.

Nadat iedereen klaar was hebben we de smidse met z'n allen even opgeruimd. Na nog even wat nakleppen besteeg ik m'n stalen ros weer en reed moe, maar zeer voldaan huiswaarts. En met m'n mooie mes natuurlijk! 

7 juni bezoek Weathernews

Onderstaand bericht is nogal technisch van aard. Dus, heb je niet al teveel verstand van het weer dan is het mogelijk dat het niet geheel duidelijk is.

Afgelopen 6 mei was de afsluitende avond van de weercursus. Zoals jullie eerder hebben kunnen lezen ben ik die avond uitgenodigd door meteoroloog David om eens bij Weathernews te komen kijken. Ik had m'n mailadres gegeven en wat later heeft hij contact met me opgenomen.

Afgelopen 7 juni had hij avonddienst en mocht ik eens komen kijken.

Ik reed (zoals gebruikelijk) binnendoor naar Soest waar het bedrijf gevestigd is. Het was en heerlijke avond, het was half bewolkt en er scheen een waterig zonnetje. In het oosten was onweer voorspeld en zo zag de lucht er ook wel uit, een beetje dreigend.

Ik belde aan en David deed open, vanavond had hij dienst samen met zijn collega Ewoud.

Weathernews in Soest...

Ik kreeg een stoel en we namen plaats bij zijn werkstation. 3 kleine computerschermen en daarboven een scherm waar de gemiddelde huisvader jaloers op zou zijn.

Een werkstation...

Hij begon met het vertellen over het onweer wat komen gaat. Via de neerslagradar van weerplaza was hij de buien aan het volgen. Ik had helemaal niets voorbereid en wist ook nog niet wat ik moest gaan vragen, ik liet alles over me heen komen, de vragen komen da vanzelf wel.

Weathernews is een commercieel bedrijf met 3 kantoren, in Soest, Oklahoma en in Tokio. Ze verzorgen weersinformatie voor betalende klanten. Hun klanten komen vnl. uit de offshore en de maritieme wereld. Ze hebben klanten over de hele wereld en dat zijn dan vaak rederijen, havens, loodsdiensten enz., deze bedrijven zijn uiteraard erg afhankelijk van het weer. David gaf een voorbeeld. Voor havens is de wind erg belangrijk. Als een grote bulkcarrier, containerschip of olietanker aan het lossen is in de haven dan komt zo'n schip flink wat meters omhoog waardoor ze erg gevoelig worden voor de wind. Als er dan een onweersbui aankomt met flinke windstoten dan kon dat wel eens erg gevaarlijk worden want zo'n leeg schip kan dan loslaan en op drift raken. Als men op tijd weet wat er gaat gebeuren dan kunnen er maatregelen genomen worden.
Ook kunnen rederijen een route van een schip opgeven. Weathernews kan dan een meerdaagse voorspelling doen voor de opgegeven route en het schip van de meest actuele info voorzien.

De weersinformatie die Weathernews krijgt komt van verschillende bronnen. Zo zijn er over de hele wereld weerstations die één keer per paar uur hun metingen publiceren. Op de monitor kun je de gegevens van alle weerstations van de wereld (of delen daarvan) laten zien.

Een gedeelte van Oost Rusland. Uiterst rechts is nog een stukje Alaska te zien... (weathernews)

Alle groepjes met getallen zijn weerstations (in dit geval) in het oosten van Rusland. Per weestation worden op beovenstaande kaart 4 zaken weergegeven: temperatuur, dauwpunttemperatuur, zicht en windkracht/richting, elk in een eigen kleur. Op de kaart kun je ook duidelijk het dichtstbevolkte gebied zien, daar zijn meer weestations. David liet ook een gedeelte van Afrika zien. Daar zag je dat in centraal Afrika vrijwel geen weerstations zijn omdat dat erg arme landen zijn.

Op dit soort kaarten kun je goed zien waar de fronten lopen, je ziet dan over een korte afstand nogal grote temperatuursverschillen.

Uiteraard wordt er ook naar satelietbeelden gekeken. Op deze beelden kunnen geoefende ogen al heel wat informatie halen, de ligging van fronten, soorten neerslag, buien enz.

Een gecombineerd satellietbeeld van het weer over de hele wereld... (weathernews)

Op deze satelietbeelden kunnen beeldanalyses toegepast worden zodat men bijv. de hoogte van wolken kan zien, zie foto hierboven. Hoe roder het beeld hoe hoger (en hoe kouder) de wolk.

Een warmtebeeld van een depressie... (weathernews)

Op de afbeelding hierboven zien we een infraroodbeeld van een depressie. Door de beeldanalyse kunnen we zien dat deze depressie naar binnen toe steeds kouder word. Dat wil zeggen dat de wolken steeds hoger in de atmosfeer komen waardoor verdampte waterdruppels bevriezen en het onderin de depressie regent.

Alle gegevens van satelieten, weerstations enz. komen samen in een computer. Die computer voert dan miljoenen berekeningen uit om het weer voor de komende periode te voorspellen. David liet me wat kaartjes zien van de voorspellingen en hield daar kaartjes bij van het huidige weer. daar zat toch wel erg weinig verschil in...

David had wat printjes op z'n buro liggen van weerkaartjes van Europa. Op één kaartje stonden op verschillende plaatsen een soort spiraaltjes getekend. Ook waren er een soort isobarenlijnen te zien.

500 HPa-kaartje... (Weathernews)

Op bovenstaand kaartje van Europa van 7 juni 2011 zie je onderin o.a. staan 500 HPa hoogte. Verder zie je een aantal lijnen die lijken op isobaren maar het zijn hoogtelijnen uitgedrukt in meters. Op bovenstaand kaartje kun je dus zien op welke hoogte de druk 500 HPa (0.5 bar) is. Die dag hing er een depressie tussen ierland en schotland in. Dat kun je ook goed zien op bovenstaand kaartje want de 500HPa hoogte is daar 5360 meter. Als je verder kijkt dan zie je dat dat het laagste punt is in de omgeving. Ofwel: een lagedrukgebied. Hieronder het weerkaartje van die dag waar dat ook te zien is:

Weerkaart van 7 juni 18:00 (KNMI)

Wat we verder kunnen zien op het "500 HPa" kaartje zijn stijgbewegingen van de lucht, "optillingen" zoals David dat noemt. Dit zijn plaatsen waar de lucht een omhooggaande beweging maakt:

"Optillingen"...

Hierboven zie je een vergroting van het 500 HPa-kaartje. Boven Schotland en Noordwest Italië zijn de optillingen duidelijk te zien aan de dunne lijntjes die kort op elkaar liggen.

Stijgende lucht kan meerder oorzaken hebben o.a.:

-Fronten. Kou-, warmte-, en occlusiefronten drukken lucht omhoog.

-Wind. Het kan voorkomen dat de wind op een bepaalde plaats veel lucht aanvoert maar dat er te weinig lucht wordt afgevoerd. Grote lucht massa's zet je niet 1-2-3 stil dus die lucht wil ergens naar toe. naar beneden gaat niet want daar hebben we het aardoppervlak. Er zal een beetje naar links en rechts gaan maar er gaat ook een groot deel omhoog.

-Als depressies (in wording) direct onder de straalstroom liggen dan wordt de lucht uit die depressie omhoogetrokken, de straalstroom zuigt de depressie a.h.w. leeg. De druk in de depressie kan daardoor enorm dalen waardoor er een zeer zware depressie kan ontstaan.

Het is belangrijk te weten waar de lucht stijgt omdat op plaatsen (zware) buien en windstoten kunnen optreden.

Als een de straalstroom een depressie "leeg"zuigt dan stijgt er een grote luchtmassa op. Zoals eerder gezegd staat die luchtmassa niet ineens stil dus die blijft even doorgaan. Het kan dan voorkomen dat die stijgende lucht uit de depressie de straalstroom, die er direct boven ligt, gaat hinderen. De straalstroom zal dan om de depressie heen gaan waaien. Een mooi voorbeeldje zagen we op 20 juni jl.

Op onderstaand weerkaartje zien we ten westen van Ierland een depressie liggen:

Weerkaart van 20 juni 12:00... (KNMI)

Hieronder zien we een kaartje van de straalstroom op hetzelfde tijdstip:

Straalstroom op 20 juni... (Meteo Bleiswijk)

Hierboven is duidelijk te zien hoe de straalstroom om de depressie heen waait.

Alle molenaars weten natuurlijk dat een depressie ontstaat doordat warme lucht uit het zuiden en koude lucht uit het noorden elkaar willen verdringen. Daardoor ontstaan warmte- en koufronten. Warme lucht is minder dicht en daardoor lichter. Een warmtefront zal zich daarom langzaam voortbewegen omdat het nogal wat moeite kost om koude en zwaardere lucht te verdrijven. Een koufront beweegt zich sneller voort omdat de lucht zoals gezegd zwaarder is en het minder moeite kost om de lichtere warme lucht te verdrijven. Gevolg is dus dat een koufront een warmtefront zal inhalen: er ontstaat een occlusiefront.

Bij een occlusiepunt (punt waar een koufront en warmtefront inhaalt) wordt de "warme sector" door beide fronten opgetild:

Een depressie met een occlusiefront... (wikipedia)

Een dwarsdoorsnede van een occlusiefront... (wikipedia)

Hier direkt boven zien we een doorsnede van een occlusie. We zien hoe de warme sector wordt opgetild door koude en koele lucht. Op die plaats, het occlusiepunt, is dus sprake van een stijgende luchtstroom. Ligt dit punt direkt onder de straalstroom dan is de kans groot dat hier een nieuwe depressie gevormd wordt. De straalstroom kan de lucht op dit punt wegzuigen waardoor de druk behoorlijk daalt.

Waar Weathernews zich ook mee bezig houdt is het voorspellen van golfslag en deining, ook niet geheel onbelangrijk voor de scheepvaart.

Door sterke winden (orkanen, cyclonen, tyfonen) worden grote watermassa's in beweging gebracht. De golven die direct door een orkaan worden veroorzaakt noemt men golfslag.

Ook die grote watermassa's staan niet ineens stil, die golven kunnen duizenden kilometers over de wereld trekken, neem als voorbeeld de tsunami in Japan. De golven die vanaf bijv. een orkaan de wereld over trekken, die noemt men "deining", dit zijn a.h.w. uitdovende golven.

A.d.h. van de windsnelheden binnen een orkaan kan men berekenen hoe hoog de golven worden. En a.d.h. daarvan kan men dan weer op bepaalde posities op de wereld (bijv. waar schepen van klanten varen) opgeven wat de deining wordt (hoogte en frequentie).

Het was inmiddels 21:30 en David moest weer nodig aan het werk. Ik bedankte hem voor het vrijmaken van z'n tijd en alle uitleg. Het was een ontzettend leuke avond, altijd weer leuk om een vakidioot te horen praten over z'n werk....

Wederom bedankt voor het lezen en tot een volgende keer!

Groet,

Marcel